การใช้คำพูดกับพระภิกษุสงฆ์ตามระดับสมณศักดิ์

การใช้คำพูดกับพระภิกษุสงฆ์ตามระดับสมณศักดิ์

การใช้คำพูดกับพระภิกษุสงฆ์ตามระดับสมณศักดิ์       

 

คณะสงฆ์นั้นถือว่าเป็นสังคมกลุ่ม หนึ่งที่มีระเบียบในการปกครองสังคมของท่านมานานตั้งแต่ครั้งพระสัมมาสัมพุทธ เจ้ายังทรงพระชนม์ชีพอยู่ ครั้งนั้นอาจจะปกครองแบบอาจารย์กับศิษย์ ต่อมา เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว เมื่อจะมีการทำปฐมสังคายนาที่เมืองราชคฤห์พระมหากัสสปเถระได้รับสมมติเป็น สังฆปริณายกองค์แรก หลังจากนั้นต่อมาปี พ.ศ. 236 ครั้งพระเจ้าอโศกมหาราชได้พัฒนาปรับปรุงระเบียบการปกครองสังฆบริษัทเพื่อให้ มีระเบียบวินัยเป็นอย่างเดียวกันโดยการทำ    ตติยสังคายนาที่เมืองปาฏลีบุตรเมื่อพระพุทธศาสนาเจริญแพร่หลายมีพระภิกษุ สงฆ์จำนวนมากนำพระพุทธศาสนาออกประดิษฐานในประเทศต่างๆซึ่งการแพร่หลายพระ พุทธศาสนาครั้งนั้นจำเป็นที่จะต้องได้พระเจ้าแผ่นดินผู้เป็นพุทธศาสนูปถัมภก ในประเทศนั้นอุดหนุนเกื้อกูลแก่การปกครองคณะสงฆ์มากยิ่งขึ้นจึงทำให้การ ปกครองของคณะสงฆ์ต้องเกี่ยวข้องกับงานราชการแผ่นดินด้วยตั้งแต่การวางแบบแผน ปกครองคณะสงฆ์ซึ่งโดยทั่วไปมีลักษณะคล้ายระเบียบการปกครองของทางราชการดัง นั้นจึงมีการจัดตั้งสังฆนายกให้สมณศักดิ์ต่างๆ ก็เพื่อให้มีระเบียบในการ ปกครองว่ากล่าวสังฆบริษัทตามลำดับขั้นและเมื่อมีการตั้งสมณศักดิ์ก็มักจะมี ราชทินนามควบไปด้วย 

สมณศักดิ์และราชทินนามในประเทศไทยนั้นได้มีการใช้มานานตังแต่ก่อนสมัยสุโขทัยจนถึงปัจจุบันนี้ โดยแบ่งออกได้ดังนี้

1. สมเด็จพระสังฆราช
2. สมเด็จพระราชาคณะ
3. พระราชาคณะชั้นเจ้าคณะรอง (รองจากชั้นสมเด็จพระราชาคณะ)
4. พระราชาคณะชั้นธรรม
5. พระราชาคณะชั้นเทพ
6. พระราชาคณะชั้นราช
7. พระราชาคณะชั้นสามัญ
8. รองพระราชาคณะชั้นพระครูและฐานานุกรม

 
เมื่อมีการแบ่งสมณศักดิ์และราชทินนามแล้วเพื่อให้ความเคารพต่อท่าน เรา จึงควรศึกษาการใช้คำพูดกับท่านให้ถูกต้องเพื่อแสดงความเคารพในตัวพระ เถรานุเถระและให้ความเคารพต่อพระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์พระพุทธ ศาสนาเพราะสมณศักดิ์นั้นได้รับการแต่งตั้งจากพระมหากษัตริย์ทั้งสิ้น
การใช้คำทูลสมเด็จพระสังฆราช

ถือหลักการใช้ราชาศัพท์ฐานันดรศักดิ์ชั้นพระองค์เจ้าเช่น

	คำเรียกขาน	คำแทนตัว		คำรับคำตอบ
		ชาย	หญิง	ชาย	หญิง
สมเด็จพระสังฆราช	ฝ่าพระบาท	เกล้ากระหม่อม ฝ่าบาท	กระหม่อมฉัน กระหม่อม	พ่ะย่ะค่ะ หม่อมฉัน	เพคะ กระหม่อม

 

การใช้คำพูดกับสมเด็จพระราชาคณะและพระราชาคณะชั้นราชขึ้นไป

 

ถือหลักการใช้คำสุภาพตามฐานานุรูปเช่น

	คำเรียกขาน	คำแทนตัว		คำรับคำตอบ
		ชาย	หญิง	ชาย	หญิง
สมเด็จพระราชคณะ พระราชาคณะ (ชั้นราชขึ้นไป)	พระเดชพระคุณ ใต้เท้า	เกล้ากระหม่อม เกล้าฯ	ดิฉัน	ขอรับกระผม ครับกระผม ครับผม	เจ้าคะ

 

การใช้คำพูดกับพระราชาคณะชั้นสามัญลงมา

ถือหลักการใช้คำสุภาพดังนี้

 

	คำเรียกขาน	คำแทนตัว		คำรับคำตอบ
		ชาย	หญิง	ชาย	หญิง
พระราชาคณะ พระครูสัญญาบัตร พระครูฐานานุกรม พระเปรียญ พระอันดับธรรมดา พระผู้เฒ่า พระสงฆ์ที่เป็นญาติ	ท่านเจ้าคุณ,ท่าน ท่านพระครู ท่าน ท่านมหา,ท่าน พระคุณเจ้า,ท่าน หลวงปู่,หลวงพ่อ หลวงปู่,หลวงตา หลวงพ่อ,หลวงลุง หลวงอา ฯลฯ	กระผม ผม ผม ผม ผม ผม ผม ผม ผม	ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน ดิฉัน	ครับ ครับ ครับ ครับ ครับ ครับ ครับ ครับ ครับ	เจ้าคะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ ค่ะ

 

การใช้คำพูดกับพระสามัญทั่วไป

ถ้าผู้พูดไม่รู้จักกับพระภิกษุสงฆ์รูปนั้น ไม่ทราบว่าท่าน

มีสมณศักดิ์ชั้นไหน นิยมใช้คำพูดเป็นสามัญกลางๆดังนี้

 

	คำเรียกขาน	คำแทนตัว		คำรับคำตอบ
		ชาย	หญิง	ชาย	หญิง
พระภิกษุสงฆ์	พระคุณเจ้า พระคุณท่าน,ท่าน	กระผม ผม	ดิฉัน ฉัน	ครับ	เจ้าค่ะ,ค่ะ

 

ถ้อยคำพิเศษที่นิยมใช้เฉพาะแก่พระภิกษุสงฆ์ตามประเพณีนิยมบางคำ            

 

คำพิเศษ	ความหมาย
อาตมภาพ	-  ข้าพเจ้า (เป็นคำที่พระภิกษุสงฆ์ใช้แทนตัวท่านเอง)
อาราธนา	-  เชิญ
อาพาธ	-  ป่วย
อาหารบิณฑบาต	-  อาหาร
อัฐบริขาร	-  ของใช้จำเป็นของพระภิกษุสงฆ์ 8 สิ่ง ได้แก่ สบง จีวร สังฆาฏิประคดเอว บาตร มีดโกน         เข็ม กระบอกกรองน้ำ
อาสนะ	- ที่นั่ง
อังคาส	- ถวายอาหารพระ เลี้ยงพระ
จังหัน	- อาหาร
ไทยธรรม	- ของถวายพระ ของทำบุญต่างๆ
คิลานเภสัช	- ยารักษาโรค
เผดียง	- บอกให้รู้ บอกนิมนต์ เชิญ
นิมนต์	- เชิญ
ฉัน	- กิน
ประเคน	- ส่งของถวายพระภายในหัตถบาสส่งให้ถึงมือ
จตุปัจจัย	- เครื่องยังชีพ 4 อย่างของพระภิกษุสงฆ์ได้แก่ ผ้านุ่งห่มอาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค
โยม	- คำที่พระภิกษุสามเณรใช้เรียกหมู่ญาติ และฆราวาสที่อุปัฏฐาก
ปวารณา	- เปิดโอกาสให้พระภิกษุสงฆ์สามเณรขอหรือเรียกร้องบอก       กล่าวถึงสิ่งที่ท่านต้องการ จะได้จัดหาให้ท่านหรือทำตาม
มรณภาพ	-  ตาย

ที่มา  ::  http://watlantong.igetweb.com